Rabu, 16 Februari 2011

satua bawak : Grengsut

SASUKAT tiang matimpal ajak Bagus Arya Kusuma, Pemuda Pelopor uli Tabanan ané ping pendo maan penghargaan saking pemerintah pusat baan nglestariang entik-entikan hérbal, tiang milu-milu tuwung nanem soroh entikan ubad ento di pakarangan umahé. Baan raketé matimpal, tiang ajak Bagus Arya kajudi dadi manggala Sabha Yowana Tabanan. Dané dados ketua, tiang dados sekretaris. Tiang ajak dadua sasai maan undangan ngisi acara Dharma Tula di radio Global Tabanan. Ngusung bebaosan malénan sabilang siaran, bisa bebaosan adat, agama lan sosial budaya. Sasai masé ngusung téma ubad-ubadan hérbal. Sasukat ento, liu pisaga jumah sasai mulih ngidih ubad ané malakar entik-entikan hérbal. Maimbuh tiang matimpal ajak I Gusti Putu Bawa Samar Gantang, sané kasub mamaca puisi léak, liu anaké ngadén tiang nyalanang ubad. Ada masé anak ngaden tiang dadi balian.

Dugas Manis Galungan ané suba liwat, ada anak muani ajak dadua ngaku uli Jembrana malali mulih. Tiang tangkejut, sawiréh anak muani ento ngorang nangkil nunas tamba. Ngorahang suba uli telung bulan ngraksa sakit anéh. Sabilang sakit basang, tusing ngidaang nahenang sakit. Maimbuh bacinné satata pesu masibakan. Teka mulih tiange tusing ja matalang, maimbuh ngaba banten mawadah sokasi. Tiang ngorahang tekén anaké ento boya ja balian, boya masé hérbalis. Yan tuah makita maubad hérbal, tujuhin tiang sig tongos Bagus Arya Kusuma sané mukak prakték di Kota Tabanan. Tiang laut ngemaang kartu nama Bagus Aryanné. Nanging anaké ento nulak. Meled apanga tiang ja ané ngubadin. Tiang bingung, sawiréh tusing nawang ida-idu maubad-ubadan. Tuah ngelah geginan nanem entik-entikan ané dadi anggon ubad. Luiré: kayu manis, tibah, kumis kucing, samiroto, sembung, kunyit putih, mahkota déwa, keladi barak, jangu, akah tuju musna, muang entik-entikan ané lénan.

“Naweg ring jero sareng kalih. Tiang boya ja balian. Boya ja hérbalis. Tiang tan uning indik maibad-ubadan. Sinah jero sareng kalih iwang ngojog mriki. Tiang tuah magaé di kantor désa tan uning napi-napi. Sinampura ping banget, tiang tan purun nagingin pinunas jero sareng kalih,” atur tiangé tekén anaké punika.

“Jero balian, sinampura, cutetné tiang nunas tamba driki. Kleteg tiangé driki tiang polih seger. Yan anaké wikan, pradnyan, sayuwakti sakadi atur jero balian i wau. Sakadi ilmu padi, ngancan madaging, ngancan nguntul. Boya sakadi ambengan, wau mentik sampun nigtig tangkah marasa sakti, nanging ngancan lingsir ngangsan puntul.”

“Sira sané sungkan?” tiang laut nakonang.

Anak muani ané lingsir, ngorahang pianakné ané sakit. Adanné Wayan Turbo. Tiang narka, Wayan Turbo kaukina buka kéto baan mabulu liu. Mabulu cara bojog. Turbo, miribang tiang wantah bawakan uli kruna Turunan Bojog. Kumis jempé, jénggot dawa, bulu lima lan bulun baisné gémbrong. Maan masé tiang tangkejut nepukin dugas mara teka mulih. Adi ada Sun Go Khong indeng-indeng malali mulih, pantesné ajak delod umah tiangé di Alas Kedaton malali. Ah, adi begig gati tiang nepukin anak mala.

“Napi sungkané?”

“Ampura, jero balian. Tiang nangkil meriki tuah nunas tamba turin mangda uning napi sungkan pianak tiangé. Naweg tiang tan uning napi adan sakit pianak tiangé.”

“Sing ja kéto keneh tiangé. Kénkén ciri-ciri sakitné. Mules-mules, puyengan, napi méncrét, panes?” tiang tusing nyak kalah, tusing nyak kena sekak di linggahé. Bapanne dueg macingklak raos.

Wayan Turbo laut ngorahang ajak tiang, sabilang sakit basang, satata makita ngeling baan sakitné tuara ngidaang nanggehang. Maimbuh bacinné satata masibakan dadi dadua. Masibakan cara kena silét. Ento makrana ipun malileh nunas tamba. Ka dokter lan ka balian. Tusing ja nunas tamba di Bali, maan masé nunas tamba ka Lombok lan ka Jawi, nanging tusing ada orahanga sakit.

“Sampun cék darah?. Mangkin sungkan napi ja sinah kauningin yaning sampun cék darah!”

Wayan Turbo ngaku suba sasai cék darah. Kéto masé ma-rontgen. Kéwala tusing orahanga ada sakit tekén dokteré. Baan sasai ka dokter tusing nepukin asil, ia laut matamba ka balian lan ka dukun. Ia ngadén awakné kena cetik. Ngadén masé kena senggégér; pangasih-asih Lombok. Ia ngorahang maan telu bulan nengil di Lombok. Magaé di apotik. Taén ngelah tunangan bajang Sasak. Maimbuh sasai ajaka medem bangun. Suba cara anak makurenan. Kenehné lakarang ngantén ajak bajang Sasaké, kéwala buung. Baan Wayan Turbo nepukin gagélanné mademenan ngajak anak muani lénan di danu Segara Anak. Ia laut nagih marérén matunangan. Nanging bajang Sasaké totonan tusing nyak. Terus nguberin, nuntut pertanggungjawaban. Ento mawinan Wayan Turbo mulih ka Bali baan jejeh kena pélét Lombok. Senggégér Kecial Kuning Jaran Guyang.

Sasukat nengil di Bali. Kenehné tusing ja taén luung. Muan bajang Sasaké satata marawat-rawat di kenehné. Maimbuh ngraksa sakit basang. Sabilang ka WC satata nepukin bacinné masibakan. Marasa suba kena pangégér, ia laut matamba ka Lombok, di padukuhan Labuapi. Nanging Baliané ditu ngorahang Wayan Turbo tusing ada kénkén. Kéto masé tusing kena pangégér. Balianné di Labuapi laut ngorin Wayan Turbo ka dokter, apanga ma-rontgen. Kéto masé cék darah. Apa ané tujuhina tekén baliané tuutina. Nanging di dokter masé orahanga normal, tusing ada sakit.

“Napiké tiang keni black magic, jero?”

Tangkejut tiang ningehin patakoné Wayan Turbo. Makelo tiang nengil baan kamegmegan. Tusing nawang ida-idu. Apabuin tusing nawang sulur ilmu magic, sajaba magic jar anggon ngangetang nasi.

“Naweg jero, napiké tiang keni guna-guna Lombok?” Wayan Turbo buin nyesed.

Makelo tiang nengil, lakar ngragrag satua apang nyak madengen. Apabuin Wayan Turbo lan reramanné precaya tiang kadénné balian. Yapitui tiang sampun ngorahang tusing nawang apa, tetep masé ipun ajak dadua tusing ngugu. Tiang jejeh, yén Wayan Turbo keciwa suba joh-joh teka uli Jembrana. Makleteg tiang inget tekén baliané di Labuapi sig tongos Wayan Turboné taén nunas tamba.

“Yan alih di kleteg. Wayan tuara ja kena black magic. Tusing kena cetik, tusing mase kena pangégér.”

“Maan napi sungkan tiangé jero. Naweg tiang nyesed!”

Buin tiang nengil. Sinah ngenah dakén dayaé. Kéné suba kharma tiangé, tusing nawang apa kéwala kadénna balian. Maimbuh suba bakat ajak nyatua turin nakonang sakitné. Apa lakar jani orahang. Tiang nu makeneh-keneh ané lakar orahang. Yan orin anaké mulih, padalem matalang. Joh-joh uli Jembrana suba liu nelahang lengis malali ka Tabanan. Makelo tiang nengneng entik-entikan hérbalé di natah umahé. “Don apa dik baang. Yan baang sotong anak tuara mising. Yan baang don sembung, anak tuara panes. Yan baang bawang, nyanan nagih imbuh. Tunas akilo jero anggon tiang sambel. Béh asané anak tawah né mulih. Pasti makita nyandén tiang,” kéto keneh tiangé tusing luung.

“Sabilang wai kéto yan ka WC, baciné masibakan?”

“Inggih jero, masibakan sakadi kabelah antuk silét.”

Anggut-anggut tiang ningehang sambilang kletat kletit ngirim SMS ajak kurenané ané sedeng magaé di Jimbaran. Ngirim SMS anggon nyaruang jejehé baan sing nawang apa.

“Sampun saking tigang sasih tiang sakit. Sasukat tiang mulih ka Bali.” Wayan Turbo ngingetin tiang.

“Yan alih di ciri-ciri, Wayan tuara ja kena sakit médis, kéto masé tusing kena sakit Amél: Amah Léak. Né sakit cenik ané aluh ubadné.”

Wayan Turbo ajak bapanné makenyung. Dugas tiang ngomong kéto bapan tiangé teka sambilang nyangkol pianak tiangé. Bapan tiangé teka uli warung meli silét, lakar anggona maguris. Tiang laut nagih silété ento. Turin ngemaang Wayan Turbo silét.

“Anggon tiang napi silété niki jero?”

“To ba anggon ubad. Anggon makuris. Tiang tusing ngemaang ubad ané lénan. Buin mani semengan télpon tiang, orahang asilné!”

Cingak tiang Wayan Turbo lan bapanné tuara lega baang tiang silét, boya ja ubad cara ané tagiha.

***

Semengan Wayan Turbo nélpon tiang. Sambilanga kedék-kedék ngucapang suksma.

“Jero balian sayuwakti pradnyan lan wisésa. Maimbuh sakti lan sidhi. Tiang sampun seger. Malih jebos tiang nangkil makta banten,” Wayan Turbo girang atiné nélpon tiang.

Suud maguris bacinné tusing buin masibakan.

“Ampura jero, mirib grengsut bulun jit tiangé.”

Manis Galungan, 9 Désembér 2010

Tidak ada komentar:

Posting Komentar